İstisna Faturası

İstisna Faturası Nedir? Ne İşe Yarar?

İstisna faturası, Türk vergi mevzuatında belirli mal veya hizmetlerin Katma Değer Vergisi’nden (KDV) veya başka vergilerden muaf olarak faturalandırılması amacıyla düzenlenen özel bir fatura türüdür. Adından da anlaşılacağı gibi, normal şartlarda vergiye tabi olan bir işlem, yasa ve yönetmeliklerle belirlenmiş istisna kapsamındaysa, bu işleme ait fatura “istisna faturası” olarak tanzim edilir. İstisna uygulamasının temel amacı; ihracat, diplomatik temsilcilikler, transit ve serbest bölgeler, sağlık turizmi veya belirli yatırım teşvikleri gibi alanlarda hem firmaları hem de ülke ekonomisini desteklemektir.

İstisna faturasında en temel fark, fatura üzerinde “KDV İstisnası” veya ilgili istisna kodunun açıkça belirtilmesi ve işlemin hangi yasal maddeye göre vergiden muaf tutulduğunun yazılmasıdır. Örneğin; 3065 sayılı KDV Kanunu’nun 11, 13, 14 ve 15’inci maddeleri, ihracat, uluslararası taşımacılık, diplomatik satışlar ve benzeri işlemlerde istisna hükümleri getirir. İstisna faturası, vergisiz fatura değildir; aksine, ilgili işlemin vergiye tabi olup olmadığı, hangi gerekçeyle istisna tutulduğu ve hangi kanun maddesine dayandığı net şekilde gösterilmek zorundadır. Bu sayede hem satıcı hem alıcı yasal yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirir.

Uygulamada, istisna faturası çoğunlukla ihracat işlemlerinde karşımıza çıkar. İhracatçı, yurtdışına sattığı mal veya hizmet için düzenlediği faturada “KDV İstisnası” notunu düşer ve fatura tutarı üzerinden KDV tahsil etmez. Benzer şekilde, Türkiye’de faaliyet gösteren diplomatik misyonlara yapılan satışlar, bazı uluslararası lojistik ve transit taşımacılık işlemleri veya serbest bölgelerden yapılan satışlar da istisna faturası kapsamında değerlendirilir. Bu faturalar, hem muhasebe kayıtları hem de vergi dairesi nezdinde ayrı bir kategoride izlenir ve denetlenir.

İstisna Faturası Türleri ve Kullanım Alanları

İstisna faturası, çeşitli vergi istisnası uygulamalarına göre farklı türlerde düzenlenebilir. Her bir istisna fatura türü, ilgili işlem ya da sektörün yasal gereklilikleri ve ekonomik teşviklerine göre belirlenir. Bu faturalar, sadece işlem türüne göre değil, aynı zamanda kullanım alanlarına göre de çeşitlenir ve muhasebe ile vergi süreçlerinde özel statüye sahiptir.

En sık karşılaşılan istisna fatura türleri; ihracat işlemlerinde, diplomatik misyonlara ve uluslararası örgütlere yapılan satışlarda, transit ve serbest bölge işlemlerinde, sağlık turizmi ve yatırım teşviklerine yönelik satışlarda görülür. Her biri için uygulanacak mevzuat ve istisna kodları farklıdır. Yanlış fatura türü seçimi, ileride vergi iadesi ve denetimlerde ciddi sorunlara neden olabileceğinden, işlem türüne uygun fatura kesilmesine mutlaka dikkat edilmelidir.

İstisna Faturası Hangi Durumlarda Kesilir?

İstisna faturası, yalnızca vergi kanunlarıyla belirlenmiş özel koşullar ve işlemler için düzenlenir. Her ticari işlemde kullanılamaz; yalnızca KDV veya diğer vergilerden muafiyetin mevzuatla açıkça tanımlandığı, ilgili istisna maddesine dayanılarak belge düzenlenmesi mümkündür. En yaygın istisna fatura uygulamaları ihracat, transit ticaret, serbest bölge işlemleri, diplomatik satışlar, belirli yatırım teşvikleri ve sağlık turizmi gibi alanlarda karşımıza çıkar.

İhracat işlemlerinde, yurt dışına yapılan mal ve hizmet satışlarında Türk firmaları, KDV’den muaf olarak fatura düzenler ve “ihracat istisnası” kapsamında işlem yapar. Yine, Türkiye’de faaliyette bulunan yabancı diplomatik misyon ve temsilciliklere yapılan satışlarda da istisna faturası zorunludur. Transit ticaret, serbest bölgeden mal teslimleri, Türkiye’de tedavi gören yabancı uyruklu hastalara verilen sağlık hizmetleri, yatırım teşvik belgesi kapsamında yapılan belirli teslimler ve uluslararası taşımacılık işlemleri de istisna kapsamındadır.

Fatura Nasıl Düzenlenir ve Kimlere Verilir?

İstisna faturası düzenlenirken hem genel fatura kurallarına hem de ilgili istisna hükümlerine uyulması şarttır. Faturada; mal veya hizmetin cinsi, miktarı, birim fiyatı, toplam tutarı ve teslim/ifanın gerçekleştiği tarih gibi temel bilgiler bulunmalıdır. Ayrıca, faturanın üst kısmında veya açıklama bölümünde “KDV İstisnası” veya ilgili istisna kodu, dayanak kanun maddesi ve istisnanın gerekçesi açıkça yazılmalıdır. Elektronik fatura sistemlerinde (e-Fatura, e-Arşiv) ise doğru istisna kodunun seçilmesi zorunludur.

İstisna faturası, yalnızca ilgili muafiyet hakkına sahip alıcıya düzenlenir. Yani; ihracat işlemlerinde yurt dışındaki alıcıya, diplomatik istisnalarda yabancı temsilciliklere, yatırım teşvikli işlemlerde teşvik belgesi sahibi firmaya, sağlık turizmi istisnasında ise yurt dışında ikamet eden hastalara ve onların hizmet aldıkları kurumlara verilir. Fatura hem muhasebe kaydı hem de vergi dairesi ve denetimlerde yasal dayanak olarak kullanılır.

İstisna Fatura Kodları ve Örnekleri

İstisna faturaları, düzenlenme sebebine göre Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen ve e-Fatura sisteminde kullanılan özel kodlarla kaydedilir. Her kod, belirli bir istisna türünü ve ilgili yasal dayanağı temsil eder. Doğru kodun kullanılması, hem fatura geçerliliği hem de vergi iade süreçlerinde kritik öneme sahiptir.

Aşağıdaki tabloda en sık karşılaşılan istisna fatura kodları ve hangi işlemlerde kullanıldığı özetlenmiştir. Her işlemde doğru kodun seçilmesi ve fatura üzerinde ilgili istisna açıklamasının bulunması gerekmektedir.

İstisna Faturası Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

İstisna faturası ile ilgili uygulamada en çok karşılaşılan sorular ve bunlara verilen yanıtlar aşağıda özetlenmiştir. Hem satıcılar hem de alıcılar, bu detayları bilerek işlem yapmalıdır.