Bedelsiz İhracat Nedir ve Nasıl Yapılır?
Bedelsiz ihracat, herhangi bir karşılık alınmaksızın yurt dışına yapılan mal gönderimlerini ifade eder. Bu ihracat türü, ticari satış amacı gütmeyen, genellikle tanıtım, bağış, garanti kapsamında ürün gönderimi veya numune sevkiyatı gibi nedenlerle gerçekleştirilir. Her ne kadar herhangi bir döviz getirisi söz konusu olmasa da, bedelsiz ihracat da resmi gümrük işlemlerine tabi tutulur ve bu işlem için de gümrük beyannamesi düzenlenmesi zorunludur. Dolayısıyla, sürecin doğru yönetilmesi için firmaların ilgili mevzuatlara hâkim olması ve belgelerini eksiksiz hazırlaması gerekir.
Tanıtım ve pazarlama amacıyla yapılan gönderiler, yurt dışı bayi veya temsilciliklere sağlanan demo ürünler, garanti kapsamında gönderilen yedek parçalar ya da kamu kurumlarının insani yardım amaçlı bağışları bedelsiz ihracat kapsamına girer. Bu uygulama, çoğu zaman uzun vadeli ticari ilişkilere temel teşkil eder. Örneğin bir ürünün tanıtımı için numune gönderilmesi, ileride o ürünün siparişle karşılık bulmasını sağlayabilir. Bu yüzden bedelsiz ihracat, stratejik bir pazarlama aracı olarak da değerlendirilir.
Unutmayın
Bedelsiz ihracat işlemleri için de standart ihracat prosedürleri geçerlidir. Beyan, belge ve onay süreçleri eksiksiz yerine getirilmelidir.
Bedelsiz İhracatın Nedenleri
Tanıtım ve promosyon gönderileri, garanti kapsamındaki ürünlerin değişimi, hayır ve yardım amaçlı bağışlar, test/AR-GE ürünleri, eğitim malzemeleri gibi çeşitli gerekçelerle yapılır.
Gerekli Belgeler
Gümrük beyannamesi, bedelsiz ibaresi içeren fatura, ihracatçı birliği onayı (gerekiyorsa), garanti belgesi, sevk irsaliyesi gibi evrakların eksiksiz hazırlanması gerekir.
İhracat Beyannamesi
Her bedelsiz ihracat işlemi için elektronik ortamda gümrük beyannamesi düzenlenmesi ve onaylatılması zorunludur.
İzinler ve Onaylar
Gönderim türüne göre ilgili kamu kurumlarından (örneğin Ticaret Bakanlığı veya ihracatçı birliği) onay alınması gerekebilir.
Bedelsiz ihracat hangi durumlarda yapılabilir?
Uygulama AlanlarıPromosyon, garanti kapsamında ürün gönderimi, yardım faaliyetleri, numune sevkiyatı, akademik veya teknik amaçlı ürün teslimleri gibi durumlar bedelsiz ihracat kapsamına girer.
Fatura düzenlenmeli mi?
Fatura DüzeniEvet. “Bedelsizdir, ticari bedel içermez” ifadesi fatura üzerinde yer almalıdır. Faturada ürün açıklamaları ve miktarlar net şekilde belirtilmelidir.
KDV muafiyeti var mı?
Vergi İstisnasıBedelsiz ihracat işlemleri, ihracat kabul edildiği için KDV’den istisna tutulur. Ancak bu istisnadan faydalanmak için ilgili belgelerin eksiksiz hazırlanması gereklidir.
İhracatçı birliği onayı gerekli midir?
Yetkili KurumlarBazı bedelsiz ihracat işlemlerinde ihracatçı birliği onayı aranabilir. Özellikle promosyon ve garanti kapsamındaki gönderilerde bu onay zorunlu olabilir.
Uzman Tavsiyesi
Bedelsiz ihracat, pazarlama gücünüzü artırmanın yanı sıra uzun vadeli ticari ilişkilerin temelini atabilir. Ancak, her gönderim için ilgili gümrük ve ticaret mevzuatlarına uyduğunuzdan emin olun.
Gerekli Belgeler ve Uygulama Koşulları
Bedelsiz ihracat işlemleri, herhangi bir bedel alınmaksızın mal veya ürün gönderimini kapsadığı için, ticari ihracattan farklı bir yapıya sahiptir ve dikkatli bir belge yönetimi gerektirir. Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenen düzenlemeler uyarınca, bu tür ihracat işlemlerinde kullanılacak belgelerin hem mevzuata uygun hem de eksiksiz olması zorunludur. Ayrıca, ihracatın gerekçesinin de belgelerde açık bir şekilde ifade edilmesi beklenir.
Tanıtım, numune gönderimi, garanti kapsamında parça değişimi, iade edilen ürünlerin yeniden gönderimi veya kamuya yapılan bağışlar gibi nedenlerle gerçekleştirilen bedelsiz ihracat işlemleri; gümrük süreçleri açısından da belirli şartlara tabidir. Bu işlemlerde; gönderimin amacı, ürünün içeriği ve nihai kullanım alanı gibi detayların belgelerde net olarak belirtilmesi, sürecin sorunsuz ilerlemesini sağlar. Özellikle farklı ürün gruplarına göre değişen izin belgeleri ve destekleyici evraklar, işlem öncesi titizlikle kontrol edilmelidir.
Dilekçe ve Açıklama Metni
Bedelsiz ihracatın neden yapıldığını detaylandıran bir dilekçe hazırlanmalı, firmanın antetli kağıdına yazılmalı ve yetkili kişi tarafından imzalanmalıdır. Dilekçede ürünün gönderim amacı, alıcının kim olduğu ve gönderim gerekçesi net olarak ifade edilmelidir.
Proforma veya Ticari Fatura
Gönderilecek ürünün cinsi, miktarı ve nominal değeri gibi bilgileri içeren ve “bedelsiz” ibaresini barındıran bir fatura düzenlenmelidir. Bu fatura, hem beyan sürecinde hem de KDV istisnası için önem taşır.
İlgili Kurum İzinleri
Sağlık, tarım, çevre veya savunma gibi belirli sektörlere ait ürünlerde, ilgili bakanlık veya kurumdan alınmış geçerli izin belgelerinin de sürece dâhil edilmesi gerekir. Bu belgeler olmadan gümrük çıkışı yapılamaz.
Gümrük Beyannamesi
Elektronik ortamda düzenlenecek olan gümrük beyannamesi, GTB sistemine kaydedilmeli ve “bedelsiz ihracat” beyanı içermelidir. Gümrük müşaviri ile koordineli hazırlanmalıdır.
Önemli Not
Bedelsiz ihracat işlemleri, görünürde basit gibi görünse de belge eksikliği ya da yanlış beyanlar nedeniyle cezai sonuçlar doğurabilir. Bu yüzden işlemler başlamadan önce sürecin uzman kişilerle yürütülmesi büyük önem taşır.
Bedelsiz İhracat Kapsamındaki Ürünler
Bedelsiz ihracat kapsamında yurt dışına gönderilebilecek ürünler, satış amacı taşımayan, daha çok tanıtım, temsil, garanti veya bağış gibi ticari olmayan amaçlara hizmet eden mal gruplarını ifade eder. Bu tür gönderimler, firmaların pazarlama faaliyetlerini desteklemenin yanı sıra, sosyal sorumluluk projeleri ve ticari itibar yönetimi açısından da büyük önem taşır. Ayrıca bu ürünler, genellikle karşılıklı ticari ilişki kurmadan önce güven inşa etmek ya da teknik destek sağlamak amacıyla gönderilir.
Bedelsiz ihracat ürünleri arasında numuneler, promosyon ürünleri, arızalı malların yerine gönderilen parçalar, insani yardım malzemeleri, kamu kurumlarına sağlanan bağışlar ve teknik servis kapsamında yurt dışına çıkışı yapılan ürünler yer alır. Bu ürünler her ne kadar ticari gelir getirmese de, firmaların ihracat stratejilerinde uzun vadeli kazanımlar sağlaması açısından oldukça değerlidir. Ayrıca, bazı ürünler yalnızca bedelsiz ihracat kapsamında gönderilebildiğinden, bu kapsamın sınırlarının iyi anlaşılması gerekir.
Numune ve Tanıtım Ürünleri
Potansiyel müşterilere gönderilen ve ürün hakkında fikir vermeyi amaçlayan örnek ürünlerdir. Satış yapılmadan önce pazarlama sürecinin bir parçası olarak kullanılır.
Garanti Kapsamında Parçalar
Yurt dışına satışı yapılmış ürünlerde oluşan arızalara karşı, garanti kapsamında ücretsiz olarak gönderilen yedek parça ve ekipmanlardır.
İnsani Yardım Malzemeleri
Afet, savaş veya kriz bölgelerine gönderilen gıda, ilaç, sağlık malzemeleri, çadır, giysi gibi ürünlerdir. Kamu kurumları ya da STK’lar tarafından yürütülür.
Geri Gelen Mallar
İade alınmış, hatalı veya kabul edilmeyen ürünlerin yeniden düzenlenerek yurt dışına bedelsiz olarak gönderilmesidir. Özellikle teknik ürünlerde yaygındır.
Bağış ve Hibe Malzemeleri
Üniversitelere, kamu kurumlarına, yurtdışındaki dernek veya vakıflara gönderilen sosyal, teknik veya kültürel amaçlı ürünleri kapsar. Ticarî kazanç amacı taşımaz.
Test ve Ar-Ge Amaçlı Ürünler
Yeni geliştirilen ürünlerin performansını değerlendirmek veya prototip denemeleri için gönderilen ürünlerdir. Genellikle geri getirilmeleri beklenir.
İpucu
Bedelsiz gönderilecek ürünlerin neden bu kapsama girdiği fatura ve açıklama belgelerinde mutlaka belirtilmelidir. Açıklayıcı belgeler, gümrük işlemlerinde zaman ve maliyet tasarrufu sağlar.
Fatura Düzenlerken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Bedelsiz ihracat kapsamında düzenlenen faturalar, içerik açısından klasik ihracat faturalarına benzer; ancak bazı özel ifadeler ve koşulları içermesi gerekir. Faturanın hem alıcı hem de gönderici bilgilerinin eksiksiz yazılması, ürün tanımlarının detaylı yapılması ve malların bedelsiz gönderildiğine dair açıklamaların yer alması zorunludur.
Faturada kullanılacak para birimi, ürün değeri (nominal olarak beyan edilecek), gönderim sebebi, ürünün menşei, GTIP kodu ve teslim şekli gibi bilgiler açıkça yer almalıdır. Ayrıca fatura tarihinin, ihracat beyannamesiyle uyumlu olması gerekir.
“Bedelsizdir” İfadesi
Faturada mutlaka “bedelsizdir” veya “ücretsiz numune” gibi ifadeler yer almalıdır.
Gümrük Kıymeti
Bedelsiz olsa da gümrük beyannamesi için ürünün piyasa değeri referans alınmalıdır.
Açıklama Alanı
Faturanın açıklama kısmında “bedelsiz gönderim”, “numune amaçlıdır” gibi neden belirtilmelidir.
Tarih Uyumu
Fatura tarihi ile beyanname tarihi uyumlu olmalı, belgeler arasında çelişki olmamalıdır.
İpucu
Fatura düzenleme sırasında tereddütte kalınan durumlarda, Gümrük Müşavirliği veya Ticaret Bakanlığı'nın yayınladığı tebliğlerden yardım almak süreci kolaylaştırır.
Bedelsiz İhracatla İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Bedelsiz ihracat, uygulama açısından klasik ihracat işlemlerinden farklılıklar içerdiği için birçok ihracatçının aklında çeşitli sorular oluşmaktadır. Aşağıda en sık karşılaşılan sorulara ve özet yanıtlarına ulaşabilirsiniz:
Bedelsiz ihracatta KDV iadesi alınabilir mi?
Vergi UygulamasıHayır. Bedelsiz ihracatlarda satış geliri elde edilmediği için KDV iadesi alınması mümkün değildir.
Bedelsiz ihracat için ön izin gerekir mi?
İzin SüreciBazı ürün gruplarında veya kamuya yapılan bağışlarda Ticaret Bakanlığı’ndan ön izin alınması gerekebilir.
Bedelsiz ihracat beyannamesi ile normal ihracat beyannamesi aynı mıdır?
Beyanname FarkıGenel yapı olarak benzerlik gösterse de bedelsiz ihracat beyannamelerinde “bedelsiz” ibaresi ve açıklayıcı bilgiler yer almalıdır.
Bedelsiz gönderilen ürünler garanti kapsamında mı sayılır?
Garanti StatüsüEvet. Garanti kapsamında gönderilen ürünler de bedelsiz ihracat olarak değerlendirilir ve buna uygun evrak hazırlanmalıdır.
